Wolfgang Amadeus Mozart, Divertimento σε φα μείζονα, KV 138
Allegro
Andante
Presto

Θανάση Ζέρβα, «Ελεγεία για την Αντιγόνη» για σαξόφωνο άλτο και έγχορδα

Σολίστ: Θανάσης Ζέρβας

Pyotr Ilyich Tchaikovsky, Σερενάτα για έγχορδα, έργο 48
Pezzo in forma di Sonatina (Andante non troppo – Allegro moderato)
Valse (Moderato. Tempo di Valse)
Elegia (Larghetto elegiaco)
Finale – Tema russo (Andante – Allegro con spirito)

Μουσική διεύθυνση: Νίκος Aθηναίος

Λίγα λόγια για τον Αθανάσιο Ζέρβα

Eίναι Διδάκτωρ Σύνθεσης και κάτοχος Μεταπτυχιακού τίτλου στο Σαξόφωνο από το Πανεπιστήμιο Northwestern (ΗΠΑ) και Πτυχιούχος Μουσικής του Πανεπιστημίου Chicago State.  Είναι Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και Καθηγητής Θεωρητικών & Μουσικής Δημιουργίας στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης, επίσης είναι Φιλοξενούμενος Καλλιτέχνης (Σαξόφωνο) στο Ωδείο Αθηνών.  Συνεργασίες ως σολίστ: μαέστρος ή συνθέτης με την Ορχήστρα Academica, Chicago Philharmonic, Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα, Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής ΕΡΤ, Big Band Δήμου Αθηναίων, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, Constanta Symphony-Romania, Louisiana Sinfonietta, Chicago Jazz Ensemble κ.ά.  Αναρίθμητες εμφανίσεις ως σολίστ: Ελλάδα, Κύπρο, Γαλλία, Γερμανία, Ρουμανία, Κροατία, Καναδά, ΗΠΑ.  Τακτικές εμφανίσεις: Carnegie Hall Νέας Υόρκης, Schubert Theater Βοστόνης, Pick Staiger Hall Σικάγου, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης, Ηρώδειο, κ.ά.  Εκδόσεις έργων του από τους οίκους: Jeanne Inc. (ΗΠΑ), Παπαγρηγορίου – Νάκας, Μ. Νικολαΐδης.  Ηχογραφήσεις με BMG, Centaur, EMI, FM, Libra, Magni, Mercury/Universal, Aristotelian University Studio και ανεξάρτητες παραγωγές.

Λίγα λόγια για τον Νίκο Αθηναίο

Ο Νίκος Αθηναίος σπούδασε Πιάνο, Σύνθεση και Διεύθυνση Ορχήστρας στην Αθήνα, την Κολωνία και το Ντύσσελντορφ.
Μετά από θητεία ως αρχιμουσικός σε διάφορα γερμανικά μουσικά θέατρα, ονομάστηκε το 1990 Γενικός Μουσικός Διευθυντής στην Φρανκφούρτη του Όντερ, θέση την οποία κατείχε μέχρι το 2001. Υπό την καθοδήγηση του η Φιλαρμονική Ορχήστρα της πόλης αναδείχθηκε σύντομα σε κορυφαίο συμφωνικό σύνολο του Βραδεμβούργου και εξελίχτηκε στην σημερινή Βραδεμβούργια Κρατική Ορχήστρα (“Brandenburgisches Staatsorchester”).  Με την ορχήστρα αυτή αφομοίωσε ο Νίκος Αθηναίος ένα ευρύτατο ρεπερτόριο συμφωνικής μουσικής και πραγματοποίησε μία σειρά από περιοδείες, τόσο στην Γερμανία όσο και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, με συναυλίες σε σημαντικά μουσικά κέντρα.  Έχει διευθύνει πολλές σημαντικές ορχήστρες του εξωτερικού και όλες τις σημαντικές ελληνικές ορχήστρες.
Από τον Μάιο του 2000 μέχρι τον Απρίλιο του 2010 υπήρξε ο πρώτος Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης. Σήμερα είναι Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Ωδείου Aθηνών και ταυτόχρονα Καλλιτεχνικός Δ/ντής και μαέστρος της Ορχήστρας Academica του Ωδείου Αθηνών.

Λίγα λόγια για τα έργα της συναυλίας

Μια μικρή Διασκεδαστική μουσική

Ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ [Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791)] ίσως έχει μείνει στην ιστορία περισσότερο γιατί ήταν ένα παιδί θαύμα. Και πράγματι ο Αυστριακός συνθέτης, που είχε ξεκινήσει μαθήματα μουσικής με τον πατέρα του Λεοπόλδο σε ηλικία τεσσάρων ετών, άρχισε να συνθέτει μουσική ήδη από τα πέντε του. Έτσι όταν το 1772 σε ηλικία 16 ετών συνέθεσε το Ντιβερτιμέντο σε φα μείζονα, έργο με αύξοντα αριθμό KV 138, είχε ήδη συνθέσει τουλάχιστον άλλα 137 έργα, στα οποία συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, και τρεις όπερες.

Εξίσου νωρίς με τη μουσική ξεκίνησαν και τα ταξίδια του μικρού Βόλφγκανγκ, που είχαν ως στόχο κυρίως την ανάδειξη του ερμηνευτικού του ταλέντου. Ήδη το 1762, ο εξάχρονος Μότσαρτ ξεκίνησε να περιοδεύει εντός και, αργότερα, εκτός Γερμανίας, άλλοτε μαζί με την κατά 4 έτη μεγαλύτερη αδελφή του Νάρελν και άλλοτε μόνος με τον πατέρα τους. Τα ταξίδια αυτά, παράλληλα με την ανάδειξη της μουσικής του ικανότητας, του έδωσαν και την ευκαιρία να γνωρίσει και την μουσική άλλων χωρών. Σε ένα από αυτά, το ταξίδι στο Λονδίνο το 1764 ο οκτάχρονος Μότσαρτ γνώρισε τον μικρότερο γιο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ (1685-1750), τον Γιόχαν Κρίστιαν Μπαχ (1735-1782), ο οποίος άσκησε καθοριστική επιρροή στη διαμόρφωση του μουσικού ύφους του Μότσαρτ. Αν όχι εξίσου καθοριστικά, σίγουρα πολύ σημαντικά υπήρξαν και τα τρία ταξίδια του Μότσαρτ στην Ιταλία, κατά τα οποία είχε την ευκαιρία να εξοικειωθεί με την ιταλική μουσική γλώσσα. Σε αυτήν ακριβώς την περίοδο συνέθεσε και το διάρκειας μόλις έντεκα λεπτών τριμερές Ντιβερτιμέντο σε φα μείζονα, που αν και συνετέθη στο Ζάλτσμπουργκ, ανάμεσα σε δύο ταξίδια στην Ιταλία, αποπνέει μια ιταλική φινέτσα.

Μια σύγχρονη ελεγεία

Ο σαξοφωνίστας, αρχιμουσικός και συνθέτης (αλλά Καθηγητής Θεωρητικών & Μουσικής Δημιουργίας στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθώς και Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών του ίδιου πανεπιστημίου) Θανάσης Ζέρβας είναι ένας υπερδραστήριος και πολυτάλαντος δημιουργός. Γεννημένος στα Φιλιατρά Πελοποννήσου, όπου και πήρε τα πρώτα μαθήματα μουσικής, συνέχισε τις σπουδές του στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, για να φύγει για το Σικάγο των Η.Π.Α., όπου ολοκλήρωσε τον κύκλο των σπουδών του (λαμβάνοντας, μεταξύ άλλων, πτυχίο και μεταπτυχιακό δίπλωμα στο σαξόφωνο και διδακτορικό δίπλωμα στη σύνθεση). Το πλούσιο συνθετικό του έργο μαρτυρά το εύρος των μουσικών του ενδιαφερόντων, που εκτείνονται από την λόγια δυτική μουσική ώς την Τζαζ, την Λάτιν, αλλά και την παραδοσιακή μουσική.

Η αρχαία ελληνική τραγωδία έχει συχνά αποτελέσει πηγή έμπνευσης για Έλληνες συνθέτες, ήδη από τα τέλη του 19ου εντός και εκτός του χώρου του θεάτρου. Η Ελεγεία για την Αντιγόνη για σαξόφωνο άλτο και έγχορδα του Θανάση Ζέρβα, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 2017 από την Ορχήστρα Ακαντέμικα υπό την διεύθυνση του Νίκου Αθηναίου στο Ωδείο Αθηνών, αποτελεί μια συνέχεια αυτής της μακράς πορείας συνθετικής αναζήτησης και διαλόγου με τον αρχαίο μύθο.  Όπως σημειώνει ο ίδιος ο συνθέτης για το έργο: «Η Ελεγεία για την Αντιγόνη για άλτο σαξόφωνο και ορχήστρα εγχόρδων (2017), βασίζεται στον αιολικό τρόπο. Ο χαρακτήρας του έργου είναι λυρικός με δραματικά ξεσπάσματα, αντανακλώντας υπαινικτικά την τραγική προσωπικότητα της Αντιγόνης του Σοφοκλέους και τη διαπάλη μεταξύ «ήθους» και «πάθους» που χαρακτηρίζει τα έργα του. Οι δύο σολιστικές καντέντσες του σαξοφώνου προβάλλουν την ηχητική και δεξιοτεχνική ευελιξία του οργάνου, ενώ τα ορχηστρικά μέρη υπογραμμίζουν την ηχοχρωματική πολλαπλότητα μεταξύ του σαξοφώνου και των εγχόρδων».

Ένας θαυμαστής του Μότσαρτ

Ο Ρώσος συνθέτης  Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκυ [Piotr Ilyich Tchaikovsky (1840-1893)], υπήρξε μεγάλος θαυμαστής τού κατά έναν περίπου αιώνα πρεσβύτερού του  Μότσαρτ. Έλεγε χαρακτηριστικά ότι η μουσική του Μότσαρτ δεν του άρεσε απλώς, αλλά τη λάτρευε, ενώ θεωρούσε ότι ο Ντον Τζοβάννι ήταν η καλύτερη όπερα που είχε γραφτεί ποτέ. Σε αντίθεση με την «Ομάδα των Πέντε»,  (Ρίμσκυ-Κόρσακωφ, Μουσόργκσκυ, Μποροντίν, Κούι, Μπαλακίρεφ), τον κύκλο των Ρώσων συνθετών που αναζητούσαν μια εθνική ρωσική ταυτότητα στη μουσική τους, ο Τσαϊκόφσκυ παρέμεινε ώς το τέλος της ζωής του οπαδός της μουσικής της «Δύσης», χωρίς να απορρίπτει την ένταξη ρωσικών μελωδιών στα έργα του. Αντιθέτως δεν είναι λίγα τα έργα του στα οποία εντάσσει ρωσικά παραδοσιακά μοτίβα.

Στην Σερενάτα για έγχορδα, έργο 48, που ολοκληρώθηκε το φθινόπωρο του 1880, συναντούμε ίχνη τόσο από την επιρροή του Μότσαρτ, όσο και από την ρωσική μουσική παράδοση. Το πρώτο μέρος του έργου, γραμμένο σε «Φόρμα σονατίνας» αποτελεί μια απότιση φόρου τιμής στον Αυστριακό συνθέτη (όπως θα γινόταν λίγο αργότερα, το 1887, και με την Συμφωνική Σουΐτα αρ. 4, γνωστή ως «Μοτσαρτιάνα»). Ενώ στο τέταρτο μέρος, το φινάλε, που φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ρώσικο θέμα», ο Τσαϊκόφσκυ αξιοποιεί ένα ρωσικό παραδοσιακό θέμα, μια βαρκαρόλα για τον Βόλγα, το οποίο εντάσσει αρμονικά στο υπόλοιπο έργο. Η Σερενάτα σημείωσε μεγάλη επιτυχία, ήδη από την πρώτη της παρουσίαση. Μάλιστα το δεύτερο μέρος, «Βαλς», ζητήθηκε από το κοινό της πρεμιέρας να επαναληφθεί, ενώ ο συνθέτης, και παλαιός δάσκαλος του Τσαϊκόφσκυ, Άντον Ρούμπινσταϊν  χαρακτήριζε το «Βαλς» αυτό την καλύτερη σύνθεση του Τσαϊκόφσκυ. Ο ίδιος ο συνθέτης έλεγε πως είχε συνθέσει το τόσο όμορφο αυτό ρομαντικό έργο «μέσα από την καρδιά του».

Επιμέλεια κειμένων: Στέλλα Κουρμπανά, Δρ. Ιονίου Πανεπιστημίου, ‘Εφορος Αρχείου Ωδείου Αθηνών