Το Ωδείο Αθηνών, το πρώτο και σημαντικότερο μουσικοθεατρικό ίδρυμα της χώρας μας, ιδρύθηκε το 1871 από τον Μουσικό και Δραματικό Σύλλογο, και λειτουργεί αδιάλειπτα μέχρι και σήμερα. Η γραπτή αποτύπωση των πολυσχιδών δραστηριοτήτων του Ωδείου Αθηνών αποτελεί την πολυτιμότερη (και, για μερικές περιόδους, τη μοναδική σχεδόν) πηγή πληροφοριών για την ιστορία της μουσικής και θεατρικής κίνησης στην ελληνική πρωτεύουσα και ταυτόχρονα το Αρχείο του Ωδείου Αθηνών είναι το πλουσιότερο και σημαντικότερο μουσικό αρχείο στη χώρα μας. Το Αρχείο περιλαμβάνει:
Χειρόγραφα πρακτικά συνεδριάσεων του Δ.Σ. από το 1871 έως σήμερα, έγγραφα σχετικά με την λειτουργία του ωδείου και Κανονισμούς λειτουργίας του. Ετήσια έντυπα Πεπραγμένα του Ωδείου (που στη συνέχεια ονομάστηκαν Λεπτομερείς Εκθέσεις, που υπάρχουν μέχρι και σήμερα), στα οποία περιλαμβάνονται τα ονόματα και οι βαθμίδες του διδακτικού προσωπικού, τα ονόματα και η πρόοδος των μαθητών, τα ονόματα των υποτρόφων και τα προγράμματα των μουσικών εκδηλώσεων (ρεσιτάλ και συναυλίες ορχήστρας). Μαθητολόγια, Βαθμολόγια, Ύλη εξετάσεων, Πρακτικά των κατατακτηρίων, προαγωγικών και απολυτηρίων εξετάσεων, Γραπτά εξετάσεων με διορθώσεις και βαθμούς (από τα πρώτα μαθητολόγια όπου συναντάμε το όνομα του Σπύρου Σαμάρα, μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, οπότε εγγράφεται ο Δημήτρης Μητρόπουλος και ο Νίκος Σκαλκώτας, την περίοδο της Κατοχής, οπότε μαθητεύει στο Ωδείο Αθηνών η Μαριάννα Καλογεροπούλου (Μαρία Κάλλας) και την εποχή του Εμφυλίου, οπότε και φοίτησε στο Ωδείο ο Μίκης Θεοδωράκης).
Εισερχόμενα και εξερχόμενα έγγραφα του ωδείου, αλληλογραφία με σημαντικότατες μουσικές, καλλιτεχνικές και πολιτικές προσωπικότητες του 19ου και 20ού αιώνα, στα ελληνικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά. Επιστολές και σημειώματα των Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή, Δημητρίου Βικέλα, Γεωργίου Βιζυηνού, Άγγελου Βλάχου, Κωστή Παλαμά, Γεωργίου Δροσίνη, Νίκου Καζαντζάκη, Ελευθέριου Βενιζέλου και πολλών άλλων. Ανάμεσα στους ξένους καλλιτέχνες που σχετίστηκαν με το Ωδείο Αθηνών συναντούμε τα ονόματα των Ambroise Thomas, Alphonse Danhauser, Louis-Albert Bourgault-Ducoudray, August Gevaërt, Camille Saint-Saëns, Sergei Rachmaninov, Carl Nielsen, Armand Marsick, Ludwig Wassenhoven, Felix Petyrek, Filhelm Furtwängler, Felix Weingartner, Paul Wittgenstein, José Iturbi, Egon Petri, Arthur Schnabel, Alfred Cortot, Alfredo Casella, Gabriel Pierné, Elvira de Hidalgo, Woldemar Fremann, Leopold Godowsky, César Thomson, Arthur Rubinstein, Borislav Huberman, Wilhelm Kempff, Lotte Lehmann, Bruno Walter, Samuel Baud-Bovy, Herbert von Karajan, Richard Strauss, κ.ά.
Προγράμματα συναυλιών (από την πρώτη συναυλία του 1874 και εξής). Μεγάλη συλλογή σημαντικών και σπάνιων βιβλίων για τη μουσική (όπως το πρώτο βιβλίο μουσικής θεωρίας γραμμένο στα ελληνικά, η Συνοπτική Γραμματική,είτεΣτοιχειώδεις Αρχαί της Μουσικής του Νικολάου Φλογαΐτη (1830), ή το περίφημο Rapporto (1851) του Νικολάου Χαλικιόπουλου Μάντζαρου), αλλά και το πρώτο δοκίμιο υποκριτικής γραμμένο στα ελληνικά το Δοκίμιον Υποκριτικής του Ηλία Ωρολογά Δασσαρήτη (1883). Επίσης συλλογή σπάνιων μουσικών και θεατρικών ελληνόγλωσσων περιοδικών (όπως, το ομώνυμο Ωδείον του 1904 και η Ελληνική Σκηνή του 1904-5), αλλά και μεγάλη συλλογή ξενόγλωσσων περιοδικών και βιβλίων για τη μουσική, το θέατρο, τις τέχνες, την ιστορία, τη λογοτεχνία.
Μεγάλη συλλογή από σπάνιες φωτογραφίες καλλιτεχνών, που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα, αλλά και του παλαιού και νέου κτιρίου του Ωδείου. Αρχιτεκτονικά σχέδια του παλαιού κτιρίου της οδού Πειραιώς (του Ερνέστου Τσίλλερ) και του νέου (του Ιωάννη Δεσποτόπουλου).
Μεγάλη συλλογή από έντυπες παρτιτούρες Ελλήνων και ξένων συνθετών, σημαντική συλλογή από χειρόγραφες παρτιτούρες Ελλήνων συνθετών (π.χ. Νικόλαου Χαλικιόπουλου Μάντζαρου, Αλέξανδρου Κατακουζηνού, Σπύρου Σαμάρα, Γεωργίου Λαμπελέτ, Διονυσίου Λαυράγκα, Μανώλη Καλομοίρη, Δημητρίου Λιάλιου, Γεωργίου Αξιώτη, Δημήτρη Μητρόπουλου, Νίκου Σκαλκώτα, Γιώργου Πονηρίδη, Γ.Α. Παπαϊωάννου, Κωνσταντίνου Κυδωνιάτη, Μίκη Θεοδωράκη, κ.ά.), κάποιες από τις οποίες είναι άγνωστες ή θεωρούνταν χαμένες (όπως το σπαρτίτο της όπερας Ανδρονίκη (1905;) του Αλέξανδρου Γκρεκ, ένα έργο που θεωρούνταν χαμένο και βρέθηκε σε αταξινόμητο υλικό του αρχείου του Ωδείου Αθηνών την Άνοιξη του 2014).
Εκτός από την έντυπη αποτύπωση του μουσικού υλικού, το Αρχείο του Ωδείου διαθέτει και ηχητικό αρχείο. Κύλινδροι των αρχών του 20ού αιώνα, μαγνητοταινίες, δίσκοι βινυλίου, δίσκοι ακτίνας αλλά και κασέτες συγκροτούν μια υπολογίσιμη ποσότητα καταγεγραμμένου ηχητικού υλικού.
Προσωπικά αρχεία ή κατάλοιπα διαφόρων προσωπικοτήτων που πέρασαν ως μαθητές ή ως καθηγητές από το Ωδείο όπως, του Γεωργίου Νάζου, του Μανώλη Καλομοίρη, του Γεωργίου Σκλάβου, του Δημήτρη Μητρόπουλου, του Γεωργίου Λυκούδη, του Γεράσιμου Κουντούρη, της Τζίνας Μπαχάουερ, της Αύρας Θεοδωροπούλου, Κωνσταντίνου Κυδωνιάτη, κ.ά.
Το Αρχείο του Ωδείου Αθηνών εμπλουτίζεται συνεχώς με δωρεές πολύτιμου αρχειακού υλικού. Από τον Σεπτέμβριο του 2013 το Εργαστήριο Ελληνικής Μουσικής του Ιονίου Πανεπιστημίου έχει ξεκινήσει την ταξινόμηση, καταγραφή και ψηφιοποίηση του υλικού του αρχείου, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη.
Διευθύντρια του Κέντρου Έρευνών και Τεκμηρίωσης του Ωδείου Αθηνών (ΚΕΤΩΑ): Στέλλα Κουρμπανά
Εξώφυλλο του σπαρτίτου της όπερας “Ανδρονίκη” του Αλέξανδρου Γκρεκ, που ώς το 2014 θεωρούνταν χαμένη // Cover of the spartito of the opera «Andronica» (1905?) by Alexander Greck, considered lost until 2014
Πρακτικά Απολυτηρίων εξετάσεων του Μίκη Θεοδωράκη (Πτυχίο Αντίστιξης και Φούγκας) // Records of Mikis Theodorakis’ graduate exams (Degree in Counterpoint and Fugue)
Πρόγραμμα από την πρεμιέρα της όπερας “Soeur Béatrice” του Δημήτρη Μητρόπουλου (1920) // Program of the première of Dimitri Mitropoulos’ opera «Soeur Béatrice» (1920)
Επιστολή της Μαρίας Κάλλας προς τον Πρόεδρο του Ωδείου Αθηνών, Αριστείδη Κυριακίδη (1960) // Letter by Maria Callas addressed to the President of the Athens Conservatoire, Aristides Kyriakides (1960)
Αυτόγραφη αφιέρωση του Camille Saint-Saëns του 1920 στο Βιβλίο Επισκεπτών του Ωδείου Αθηνών // Autograph dedication by Camille Saint-Saëns of 1920 on the Athens Conservatoire Visitors’ book
Ο Δημήτρης Μητρόπουλος διευθύνει. Φωτογραφία με υπογραφή του Μητρόπουλου // Dimitri Mitropoulos conducting. Photograph signed by Mitropoulos
Το Ωδείον Αθηνών στην οδό Πειραιώς // The Athens Conservatoire at Piraeus street
Επιστολή Δ. Μητρόπουλου προς Γ. Νάζο // Letter by Dimitri Mitropoulos addressed to George Nazos
O Δημήτρης Μητρόπουλος με τον Leonard Bernstein // Dimitri Mitropoulos and Leonard Bernstein
Το Ωδείο Αθηνών στην οδό Πειραιώς // The Athens Conservatoire at Piraeus street
Ο Δημήτρης Μητρόπουλος το 1959 // Dimitri Mitropoulos in 1959
Πρόγραμμα συναυλίας της ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών με αρχιμουσικό τον Herbert von Karajan (1939) // Concert program of the Athens Conservatoire Orchestra with Herbert von Karajan at the podium (1939)
Πρόγραμμα συναυλίας της ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών με σολίστ τον Arthur Rubinstein (1927) // Concert program of the Athens Conservatoire Orchestra with the pianist Arthur Rubinstein (1927)
Απόσπασμα από τα «Μαγιοβότανα» του Κωστή Παλαμά στο Βιβλίο Επισκεπτών του Ωδείου Αθηνών (1913)
«Το σπέρμα της Χάμκως» του Μανώλη Καλομοίρη. Εξώφυλλο από την χειρόγραφη διασκευή για φωνή και πιάνο (1912) από τα «Μαγιοβότανα», σε ποίηση Κωστή Παλαμά // Cover of the handwritten reduction for voice and piano of Manolis Kalomiris’ «Hamko’s offspring» (1912), on poetry («Magic Herbs») by Costis Palamas’
Εξώφυλλο του περιοδικού «Καλλιτεχνική Επιθεώρησις» (1909) // Cover of the periodical «Cultural Review» (1909)
Δελτίο πληρωμής Δημήτρη Ροντήρη από το «Θέατρον Ωδείου» (1919) // Dimitri Rondiri’s Salary by the «Conservatoire’s Theatre» – «Theatron Odeiou» (1919)
